HEM EĞİTİM HEM EĞLENCE
Eğitsel oyunlar artık bütün dünya da eğitim için vazgeçilmez olmaktadır. Peki, bu kadar önemli olan eğitsel oyunları hazırlarken nelere dikkat etmeliyiz, eğitime yönelik olması için neler yapmalıyız, kısacası bir eğitsel oyunda olması gerek özellikler neler olması gerekir. Bunları ilk olarak maddeler halinde yazdıktan sonra her birini tek tek açıklayacağım.
- Eğlenerek Öğrenme
- Problem Çözme
- Kritik Düşünme
- Kavram Öğretimi
- Strateji Geliştirme
- Olgunlaşma
- Hedefe yönelik olma
- Dikkat dağıtmama
- Bireysel ve grup çalışmalarına uygunluk
- Tasarım olarak yeterlilik
- İçeriğe uygunluk
- Öğrenci seviyesine uygun kullanım
- Alıştırmaların özellikleri
- Güncellenme özelliği
Şimdi belirtmiş olduğum maddeleri tek tek açıklayacağım:
Eğlenerek Öğrenme
Oyun nedir diye açıklarken oyunun insan hayatında önemli bir yeri olduğuna dikkat çekmiştim. Eğitsel oyunların çocuklara konuyu eğlenerek öğretmesi gerektiğini vurgulamıştım. Eğitsel oyunun yapılma amacı çocukların oyunlar aracılığıyla zihinsel faaliyetlerinin artırmak ve bu sayede eğitimi daha etkin hale getirmektir.
İşte eğitsel oyunun bu amacını yerine getirebilmesi için gerçek bir oyun gibi öğrencileri eğlendirmesi gerekmektedir. Fakat bu eğlendirme konuyu etkin öğretme hedefinden daha fazla olmamalıdır ki öğrencinin dikkati dağılmasın. Aksi takdirde öğrenciler konudan çok oyuna önem verecektir ve bu istediğimiz bir özellik olmayacaktır.
Problem Çözme
Eğitsel bir oyunda olması gereken bir diğer özellik ise öğrencilere problem çözdürme yeterliliğine sahip olmasıdır. Burada problem derken neyi kastettiğimi açıklamam gerektiğini düşünüyorum. Problem derken öğretmenin anlattığı herhangi bir konunun daha iyi anlaşılması için olması gereken alıştırmaların görsel olarak eğitsel oyunda yer almasıdır. Bir konunun daha iyi anlaşılması için öğrencilerin konu hakkında uygulama yapmaları gerekmektedir.
Fakat burada bahsetmem gereken bir nokta var. İlköğretim çağındaki öğrencilerine yönelik eğitsel oyunlarda oyun hazırlanırken çok da fazla yapıcı yaklaşmamak gerekir. Öğretmen kontrolünde konular açılmalı, öğretmen kontrolünde uygulamalar açılmalıdır. Öğrenciler yazılımın içinde kaybolmaması için bu özellik çok önemlidir.
Kritik Düşünme
Kritik-analitik düşünme, bir konuyu, sorunu ya da problemi alt başlıklarına ayrıştırıp tümden gelimle ve her bir başlığı ayrı ayrı irdeleyip eleştirerek ve her biri arasındaki bağlantıları gerçekçi kanıtlarıyla ortaya koyarak, yani tüme varımla düşünmek ve değerlendirmektir.
Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere kritik düşünme öğrencilere tüme varımla öğretmeyi hedeflemektedir. Eğitsel oyun bu özelliğe sahip olmalıdır ve konuyu alt başlıklarından tüm konuya olmak üzere ele almalıdır. Bu şekilde olması öğrencinin kritik düşünme özelliğini kazanmasında yardımcı olacaktır.
Kavram Öğretimi
Eğitimde önemli olan konuyla ilgili ne var ne yok öğrenciye yüklemek ve hepsini öğrenmesini beklemek değildir. Yıllarca yapılan eğitim yanlışlarından biri de maalesef budur. Öğrenciyi boş bir defter olarak gören öğretmenlerimiz onu olanca güçleriyle işe yaramayan bilgiler dahil doldurmaya çalışmışlardır. Oysaki eğitim konuyla ilgili olan ana kavramları öğretmek, konunun önemli noktalarını vurgulamak ve konunun hayatımızda ne gibi faydaları olduğunu anlatmaktan geçer. İşte bu sebepten ötürü bir eğitim oyunu kavram öğretimi noktasında yeterli olmalıdır ve öğrenciye boş bilgiler yerine gerekli kavramları öğretmeyi hedeflemektedir.
Strateji Geliştirme
Eğitsel oyun öğrencide öğrenme stratejisini öğrenmede model olmalıdır. Bir konu nasıl öğrenilmelidir, hangi noktalara dikkat edilmesi gerekir, hangi noktalarda neler yapılması gibi konularda yeterli olmalıdır bir eğitim oyunu. Aynı zamanda bu strateji kavratma özelliği öğrencinin gerçek hayatta da karışılacağı problemlere çözüm bulma noktasında çok faydalı olacaktır. Eğitim oyunu bir soruna karşı neler yapılmalı, hangi noktalara dikkat edilmeli gibi çocuğun bütün hayatı boyunca kullanacağı bir tekniği hayatına kazandırmada yardımcı olmalıdır.
Olgunlaşma
Bu alt başlığı açıklarken eğitsel oyunun iki özelliğini örnek olarak vereceğim. İlk olarak probleme karşı strateji geliştirme özelliği çocuğun olgunlaşmasında çok büyük bir yeri vardır. Çocuk bu özelliğe sahip olurken olgunlaşmasına da büyük derece de katkı sağlamış olacaktır.
İkinci olarak eğitsel oyunlarda yer alan grup çalışmalarını verebiliriz. Bu faaliyetlerde çocuk paylaşmayı, insanlara iletişimi, ortak bir iş yapmayı öğrenecektir. Bu sayede olgunlaşmasına katkıda bulunacaktır.
Hedefe yönelik olma
Eğitsel oyun gerek içerik, gerekse bütün özellikleriyle beraber eğitim hedefine yönelik olmalıdır. Gereksiz şeyleri içermemeli, alıştırma, uygulamaları hedefe yönelik olmalıdır.
Eğitsel bir oyun öğretmenin öğretmek istediği hedefe tam manasıyla hizmet etmelidir. Eğer öğretmenin anlattığı noktalar farklı eğitsel oyun farklı olursa öğrencilerin öğrenmesine çok büyük zarar vermiş olur.
Dikkat dağıtmama
Eğitsel bir oyun muhteva gereğince öğrencinin dikkatini dağıtmamalıdır. Eğer bir oyun çok aşırı dikkat çekici ve hedeften aykırı nesnelere sahip ise öğrencinin konudan çok oyuna odaklanmasına sebep olacaktır. Görsellik olarak eğitsel bir oyun çok aşırıya kaçmış ise öğrencinin dikkati dağılabilir ve oyun hedefe hizmet etmez.
Bu yüzden eğitsel oyun hazırlarken dikkat dağıtıcı nesnelere yer verilmemelidir ve gerek görsellik bakımından gerekse sesler bakımından aşırıya kaçılmamalıdır.
Bireysel ve grup çalışmalarına uygunluk
Eğitsel bir oyun özellikle uygulamalarında bireysel ve grup çalışmalarına yönelik olmalıdır. Öğrenciler bireysel olarak da grup olarak da çalışabilmelidir. Fakat bu özellik eğitsel oyunda yer alırken öğrencinin veya öğrencilerin uygulamalar içinde kaybolmaması gerekir. Bu açıdan da eğitsel oyun öğretmenin bütün öğrencilerin ne yaptığını görebileceği şekilde tasarlanmalıdır.
Tasarım olarak yeterlilik
Eğitsel bir oyunun bütününde tasarım çok dikkatli yapılmalıdır. Özellikle bu yaş grubu öğrencilerin dikkatleri hemen dağılabileceği için tasarımda aşırıya kaçırılmamalıdır. Renkler çok uyumlu kullanılmalıdır. Öğrencinin konudan çok oyunun tasarımıyla ilgilenmesini önlemek için çok dikkat edilmesi gerekir. Aksi takdirde eğitim hedefinden sapmış olacaktır.
İçeriğe uygunluk
Eğitsel oyun eğitimin içeriğine uygun olmalıdır. Özellikle bu yaş grubu öğrencilerde ne öğretilmesi hedeflenmiş ise içerik buna uygun olmalıdır. Fazla içeriklerle, gereksiz bilgilerle veya henüz öğrenmemesi gereken şeylerle muhatap olmamalıdır öğrenciler. Aksi takdirde öğrencilerin zihinleri karışabilir. Bu yüzden de eğitsel oyun faydalı olmaktan çok zararlı hale gelebilmektedir.
Öğrenci seviyesine uygun kullanım
Eğitsel bir oyun hazırlarken öğrencinin seviyesi hangi, yaş grubuna hitap edeceği iyi düşünülmelidir. Öğrenci oyunu kullanırken zorlanmamalı, nerelerde ne yapacağını karıştırmamalıdır. Gerekirse oyunun belirli yerlerinde kullanıma dair ipuçları konulabilir. En önemli nokta ise eğitsel oyunda mutlaka yardım kısmının olmasıdır.
Alıştırmaların özellikleri
Eğitsel bir oyunda yer alan alıştırmalar (gerek alt konulara yönelik, gerekirse daha büyük alıştırmalar) zorluk bakımından aşırı veya çok basit olmamalıdır. Öğrenciler eğer çok zor alıştırmalarla karşılaşırlarsa konudan kopabilirler. Veya çok kolay uygulamalar da zihinsel faaliyetlere hitap etmeyebilir. Bir diğer özellik ise alıştırmaların cevaplarının mutlaka verilmesi gerekliliğidir. Ya da bir konunun hepsine yönelik bir oyunda oyunun mutlaka nasıl oynanması gerektiği en sonda öğretmen kontrolünde veya programın belirlediği yanlış yapma sayısına bağlı olarak verilmelidir.
Güncellenme özelliği
Eğitsel bir oyun öğrenciye oyun oynatarak konuyu kavratmayı hedeflemektir. Eğer öğrenci sürekli aynı oyunla muhatap olursa sıkılacaktır. Bu yüzden öğretmen kontrolü sağlanarak güncellenme sağlanmalıdır. Bu sayede oyunun internet sitesinden veya başka yollarla yeni eğitsel oyunlar elde edilebilir. Bu da öğrencinin farklı oyunlar oynayabilmesini sağlayabilecek ve de sıkılmasını önleyecektir.
